این مقاله را به اشتراک بگذارید
آشنایی با تاریخچه زاینده رود و وابستگی تاریخچه مدنیت اصفهان چشم انداز نگارش این مطلب،به این رود است.
زاینده رود اصفهان صد و هجدمین اثر طبیعی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گیرد و به تاریخچه زاینده‌رود پیوست.
نام های زنده رود در گذر زمان
زاینده رود که در متون مختلف با نام های دیگر به مانند زند رود، زَرَن رود، زرّین رود، زرّینه رود و زِنده رود نیز از آن نام برده شده، مهمترین رودخانه در مرکز فلات ایران است .
زاینده رود از کوه‌های زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و در دشت مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود. درنهایت بعد از طی مسافتی حدود ۳۰۰ کیلومتر در بسترکویر در تالاب گاوخونی آرم میگیرد.
عرض این رودخانه از حدود ۱۰ متر تا ۸۰۰ متر متغیراست ، به طوری که در شهر اصفهان بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ متر است.
حوزه رودخانه زاینده‌رود 500/41 کیلومتر مربع و برآورد میشود جریان آب این رودخانه در مطلوب ترین شرایط2/1 کیلومتر مکعب در سال یا ۳۸ متر مکعب در ثانیه است.
دلیل نامگذاری رود
زاینده رود در طول مسیر خود ، روستاها ، باغ ها ومزارع فراوانی را آباد و زنده می کند.
بستر این رودخانه از سرچشمه تا مصب از خود زایش می کند ودر بالا دست رودخانه مجدد از چشمه های منطقه به آب زاینده رود جاری میشود و علت نامگذاری در تاریخچه زاینده رود به همین جهت است.
سهمیه بندی آب زنده رود
سهمیه بندی آب رودخانه را به اردشیر بابکان موسس سلسله ساسانی(241-224میلادی) نسبت داده‌اند.
بر اساس شواهد موجود در تاریخچه زاینده رود ، وجود پل قدیمی شهرستان که بنای فعلی آن را متعلق به دوره ساسانی دانسته اند.
شواهد نشان می دهد که در دوره این سلسله ، برای ساماندهی رودخانه زاینده‌رود ، اقداماتی صورت گرفته است.
در تاریخچه زاینده رود در دوره صفویه این تقسیم‌بندی به ابتکار شیخ بهایی (1031-963ق / 1546-1622ق ) تجدید و آب رودخانه به ۳۳ سهم تقسیم شد و توسط نهرهایی که اصفهانی ها آنها را مادی می گویند ، در میان روستاها و محلات شهر اصفهان پخش شد.
بعضی از مشهورترین مادی ها که امروزه بسیاری از آنها از بین رفته و خشک شده اند، عبارتند از مادی نیاصَرم ، مادی فرشادی، مادی شاه ، مادی فَدَین و مادی تیران.
بر زاینده رود پل های فراوانی ساخته شده است که از زمان صفویان و قبل از آن برجا مانده وتعدادی از این پلها نماد وزیبایی شهر اصفهان بوده و خواهد بود.
از اصفهان بیشتر بخوانید
از اصفهان بیشتر بدانید
پل های زاینده رود
پلها در تاریخچه زاینده رود جایگاهی فراتر از یک پل ومعبر گذر عابران است و پلهای تاریخی زاینده رود نشان از معماری مهندسی دوران خود بوده و اکنون سمبل زیبایی اصفهان است.
شماره پل های تاریخی زاینده رود به ۱۴ پل می رسد که 5 پل در شهر اصفهان قرار دارد.
این 5 پل از غرب به شرق عبارتند از مارنان، پل الله وردیخان (سی و سه پل ) ، پل جویی (سعادت آباد) پل خواجو و پل شهرستان.
اولین پل زاینده رود پل تاریخی روستای اورگان از توابع شهرستان چادگان باقدمتی در حدود یک قرن به طول 90 متر ارتفاع 5 متری با 12 پایه و یازده دهنه ابرو بروی زاینده رود ساخته شده است.
نکته قابل توجه در ستونهای این پل محلی برای استراحت کوتاه مدت تعبیه شده تا مسافران به دور از خطر حیوانات و سرما استراحت کوتاه وامنی داشته باشندواین پلها برگ زرینی در
زنده رود زیبا است
قدیمی ترین پل ساخته شده بر روی زاینده رود پل شهرستان است که با حدود ۱۰۰ متر طول ، کوتاهترین این پل‌هاست و بلندترین آنها سی و سه پل است که اندکی بیش از ۳۰۰ متر طول دارد.
طولانی ترین پل های زاینده رود ، پل خواجو و کوتاه ترین آنها پل جویی(سعادت آباد) است. به گمان من، زیباترین پل زاینده رود هم پل خواجوست.
سرچشمه های زاینده رود
درتاریخچه زاینده رود ، از چندین سرچشمه مختلف نام برده شده است که قسمت اصلی سرچشمه آن، کوهرنگ در چهارمحال و بختیاری است
در ادامه رودخانه های پلاسجان و چندین رودخانه فصلی در فریدونشهر و چندین سرچشمه دیگر به این رود اضافه شده و آخرین رودخانه دائمی که به زاینده رود می ریزد رودخانه مرغاب است.
بیشترین آب جاری در زاینده رود وارد استان اصفهان می شود . برای انتقال آب کوهرنگ به اصفهان اقدامات زیادی به عمل آمده است اولین تونل در منطقه کوهرنگ نام برد.
این تونل جهت انتقال آب از چشمه کوهرنگ و دیگر سرچشمه های رودخانه کارون به زاینده رود در سال ۱۳۳۲ در منطقه کوهرنگ ایجاد شد.
تونل دوم نیز در همین منطقه بعد از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۸۳ افتتاح گردید
بنابراین در حدود ۵۰ درصد از آب فعلی زاینده رود از سرچشمه های کارون تامین می گردد.
عملیات حفر تونل سوم نیز در حال اجرا می باشد که با مخالفت های محلی بعد از ۲۰ سال تاکنون افتتاح گردیده است.
از این رودخانه ، جهت آبیاری باغ ها، عمارت ها و کشتزارهای داخلی اصفهان ، پنج شاخه بزرگ جدا شده است
زاینده رود با تاریخچه وقدمت هزارساله اش پس از گذر از شهر ساحلی چادگان در انتهای مسیر در تالاب گاوخونی و در شهرستان ورزنه آرام می گیرد.