میدان نقش جهان اصفهان یکی از مهم ترین آثار تاریخی اصفهان
میدان نقش جهان اصفهان همچون نگین انگشتری در اصفهان می درخشد. معماری این بنا به دورۀ صفوی برمیگردد. موقعیت جغرافیایی در مرکز شهر اصفهان است.
سال تأسیس بنا 11 هجری قمری یعنی دورۀ شاه عباس اول است. درمیدان نقش جهان ، بناهایی به نام های مسجد امام، مسجد شیخ لطف الله، عمارت عالی قاپو، دو دروازۀ سنگی چوگان و سر در بازار قیصریه با طاق های متحد الشکل به هم وصل شده اند. در قدیم میدان امام محل انجام مسابقات و بازی هایی همچون چوگان، قاپوق اندازی و محل رژۀ سربازان بوده است.
چهار طرف میدان امام اصفهان بوسیلۀ مغازه ها احاطه شده اند. امروزه این بنا محل انواع صنایع دستی و منسوجات اصفهان است که برای مسافران و گردشگران عرضه میشود. در روزگاران قدیم میدان امام اصفهان محل مذاکرات بین دولت مردان ایران و فرستادگان خارجی بوده است.
بسیاری از سیاحان و گردشگران خارجی در نوشته های خود از حضور سفرا و نمایندگان خارجی خاطراتی نوشته اند و بر عظمت و شکوه این میدان تأکید کرده اند.هدف ما از این مقاله آشنایی شما با میدان نقش جهان می باشد.
مسجد امام در میدان نقش جهان
در توضیح مسجد امام که پوششی از لعاب فیروزهای فام است باید گفت که این مسجد معروف به : مسجد مهدیه، مسجد المهدی، مسجد جامع عباسی، مسجد سلطانی و مسجد شاه است. این مسجد در ضلع جنوبی میدان نقش جهان می باشد.
سال ساخت بنا 1020 هجری قمری یعنی دورۀ شاه عباس اول است. معمار این میدان استاد علی اکبر اصفهانی، ناظر ساختمان محب علی بیک الله و خطاطان آن علیرضا عباسی، عبدالباقی تبریزی، محمدرضا امامی و محمد صالح امامی است. (همان). کتیبۀ سر در مسجد که با خط ثلث رضا عباسی حک شده است، گویای آن است که شاه عباس این مسجد را از مال خود بنا کرده و ثواب آن را به روح جد خود یعنی شاه طهماسب اهدا کرده است.
مقاله ای برای عکاسان : ترفندهای عکاسی پرتره
معماری جالب این مسجد به این صورت است که در مرکز گنبد آن، صوت انعکاس می آید. سر در مسجد از کاشی معرق و باقی قسمت ها با کاشی خشت تزئین گردیده و بسیاری از محققین اذعان دارند تفاوت کاشی های سر در با داخل مسجد به دلیل عجله شاه عباس اول برای تمام کردن مسجد بوده است.
سر در ورودی مسجد امام کتیبه های به شکل طاووس که در اطراف آن یک گلدان قرار گرفته تزئین شده است.
بخش های مختلف مسجد
بر درب اصلی مسجد با مصراع «شد در کعبه در سپاهان باز» با خط نستعلیق نگاشته اند. در قسمت جنوب شرقی و جنوب غربی دو مدرسه وجود دارد، مدرسۀ ناصری و مدرسۀ سلیمانیه. سنگی به نام سنگ شاخص در مدرسۀ سلیمانیه قرار دارد که در چهار فصل، ظهر شرعی را نشان میدهد.
گنبد مسجد سرتا سر با کاشی کاری پوشیده است. این گنبد را بزرگترین، پر کار ترین و استادانه ترین آثار معماری قرن 11 هجری قمری دانسته اند. این گنبد که 54 متر ارتفاع دارد، علت انعکاس صدا در آن به دلیل دو پوش بودن گنبد و فضای 16 متری بین دو گنبد است. طبقۀ فوقانی مسجد در قسمت شمالی دارای غرفه هایی است که در عصر صفوی محل زندگی طلاب دینی بوده است.
نکتۀ جالبی که در مسجد شاه وجود دارد و بیشتر جهانگردان به آن اشاره کرده اند، همچنین معماران آن را تحسین کرده اند، رعایت جهت قبله در مسجد است.
معماران مسجد را به گونه ساخته اند که با عبور از میان ایوان ورودی بدون آنکه شخص متوجه شود، نیم چرخی به سمت راست زده میشود. به بیان دیگر یعنی معمار این بنا با یک زاویۀ 45 درجه مسجد را در جهت قبله قرار داده است. کتیبه های مسجد علاوه بر آنکه دارای خطوط خوشنویسی است، برخی وقایع تاریخی را نیز نشان می دهد.
مسجد شیخ لطف الله مسجد بدون منار میدان امام
این مسجد که به مسجد صدر و مسجد فتح معروف است، همچون گوهری صدر نشین در معماری اصفهان است. این مسجد در ضلع شرقی میدان امام اصفهان در سال 11 هجری قمری یعنی دورۀ شاه عباس اول بنا شده است.
معمار این بنا استاد محمدرضا اصفهانی و خطاط آن علیرضا عباسی از هنرمندان و مشاهیر بنام اصفهان بوده است. ساخت این مسجد 18 سال زمان برده است. این مسجد بدون صحن و مناره است و با چرخش 45 درجهای از محور شمال به جنوب نسبت به محور قبله دارد.
دوستار پرندگان خانگی : تشخیص سن طوطی برزیلی
همچنین گنبد این بنا کم ارتفاع است. هنر ساخت این مسجد آن است که به اندازۀ کوچک و هماهنگ با بناهای اطراف ساخته شده است. این بنا به دستور شاه عباس اول به احترام شیخ لطف الله جبل عاملی، روحانی شیعه آن دوران که از لبنان آمده بود، ساخته شده است. خطوط کتیبه های داخل مسجد دارای آیات قرآنی و عبارات مذهبی با کاشی کاری های استادانه است.
کاخ عالی قاپو
رفیع ترین بنای عهد صفوی که همانند قلب تپندۀ اصفهان است، کاخ عالی قاپو است. این کاخ معروف به دولتخانۀ مبارکه نقش جهان و در ضلع غربی میدان نقش جهان است.
سال تأسیس این بنا 11 هجری قمری یعنی دورۀ شاه عباس اول است. نقاش و مینیاتوریست این کاخ رضا عباسی است. بنا شامل 5 طبقه است و در طبقۀ سوم وسط ایوان، حوضی از مرمر و مس وجود دارد.
هرچند که این بنا بعد از عصر صفویه لطمات فراوانی دیده است، اما هم اکنون نیز یکی از شاهکارهای دورۀ صفوی است. واژۀ عالی قاپو مرکب از دو کلمۀ «عالی» و «قاپو» است که ترکیب این دو کلمه با هم به معنای «سردر بلند» و «درگاه بلند» است.
در دوران صفویه در شب های جمعه، گنبد این کاخ محل تجمع صوفیان و دراویش بوده است. همچنین اکثر جهانگردان معتقدند که تالار موجود در این کاخ به منزلۀ جایگاهی بوده است که از آنجا مسابقات مختلف و بازی هایی مانند چوگان تماشا شود.
آخرین طبقۀ این کاخ به «اتاق موسیقی» یا «اتاق صوت» مشهور است. چرا که انواع جام و صراحی در دیوار به وجود آمده است. علاوه بر گذشت زمان و خسارات فراوان بر این کاخ، حملۀ افغان ها و جنگ های مختلف باعث تخریب این بنا شده است.
سر در قیصریه ورودی بازاری در دل میدان امام
سر در قیصریه واقع در شمال میدان امام اصفهان در سال 11 هجری قمری یعنی دورۀ شاه عباس اول توسط استاد علی اکبر اصفهانی ساخته شده است. علت نامگذاری این بنا به این دلیل است که از روی نمونۀ یکی از بناهای شهر قیصریه واقع در آسیای صغیر، ترکیۀ امروز ساخته شده است. این سر در با تزئینات آجری چینی، نقاشی هایی از تصویر شاه عباس و زنان و مردان اروپایی آراسته گردیده است متأسفانه این نقاشی ها به علت مجاورت با هوای آزاد و گرمای هوا آسیب فراوان دیده اند.