فرهنگ و هنر در اصفهان یکی از مسائلی هستند که از دیر باز تا به امروز همیشه در راس توجه افرادی بوده که به اصفهان سفر کرده و یا در استان اصفهان زندگی می کنند.
معمولا هنگامی که مبحث هنر در اصفهان بیان می شود مخاطب با ترکیب زیبایی از وقایع تاریخی، فرهنگ غنی و هنرهای زیبا و بی نظیر اصفهان مواجه می شود که هر یک به زیبایی هر چه تمام تر با هم آمیخته شده و این شهر را به یکی از غنی ترین بخش ها تبدیل کرده است.
در طول تاریخ کمتر دیده شده است که بتوان سه عنصر اصلی تشکیل دهنده هنر، فرهنگ و تاریخ را با یکدیگر مشاهده کرد؛ اما نه تنها شهر اصفهان بلکه استان اصفهان توانسته یکی از این مناطقی باشد که هر یک از عناصر را درون خود جای داده است.
هنر در اصفهان جزو مواردی است که از دیر باز تا به امروز همیشه در طول تاریخ مطرح بوده و می توان گفت که امروزه همه افراد با هنر های زیبای اصفهان آشنایی پیدا کرده اند.
امروزه طبق تحقیقاتی که انجام شده است اصفهان یکی از دوس داشتنی ترین شهر هایی است که طرفداران بسیاری در جهان پیدا کرده است و یکی از دلایل محبوبیت این شهر را نیز می توان فرهنگ و هنر در اصفهان دانست. در این مقاله مجله ارگ به تاریخچه هنر در اصفهان میپردازد.
آغاز تاریخچه هنر در اصفهان از چه دوره ای می باشد؟
همانطور که امروزه همه می دانند اصفهان زادگاه و به نوعی خواستگاه اولیه بسیاری از هنرها می باشد به همین علت نیز اغلب گفته می شود هنر در اصفهان توانسته است اصالت اصلی خود را به دست آورده و آن را با اصطلاح اصفهان مهد فرهنگ و هنر میشناسند. استان اصفهان به علت پیشینه و قدمت بالای خود معمولا در اغلب دوران ها طرفداران بسیاری داشته و همچنین از جایگاه نسبتا بالایی را در زمان حاکمیت حکومت های مختلف ایرانی برخوردار بوده است.اصفهان پس از ورود صفویان
اما علاوه بر این موضوع می توان گفت که اصفهان پس از اسلام با ورود صفویان به اوج شکوه خود رسید به نوعی که هنر اصفهان به یکی از مهمترین ارکان تشکیل دهنده جامعه اصفهان تبدیل شد.
اما در این دوران علاوه بر هنر، فرهنگ نیز جایگاه اختصاصی و ویژه ای پیدا کرد به نوعی که برخی موارد از قبیل فرهنگ شهر نشینی، شهروندی و مواردی از این قبیل به بهترین شکل رعایت شده و گسترش یافتند، فرهنگ و هنردر اصفهان از دیرباز در زندگی اصفهانی ها جای گرفت به طوری که امروزه هم آثار آنها به وضوح در روش زندگی کردنشان مشخص است.
اما بهتر است برای اثبات بهتراین موضوع بدانید که اصفهان در سال 2006 به عنوان پایتخت فرهنگی و تمدن جهان اسلامی انتخاب شد، همچنین چندین سال بعد از آن یعنی در سال 1338 اصفهان با عنوان « پایتخت فرهنگ و تمدن » ایران اسلامی مورد توجه قرار گرفت و امروزه نیز اصفهان به عنوان یک قطب صنعتی ایران پس از تهران به شمار می آید.
با وجود مواردی که در رابطه با اصفهان ذکر شد می توان گفت یکی از دلایل اصلی محبوبیت این منطقه در میان مردم جهان هنر های مختلف در اصفهان می باشد که رتبه اول را کسب کرده و بدون هیچ محدودیتی محصولاتی زیبا و منتخب را در اختیار افراد قرار داده است.
هنر در اصفهان چه مواردی را شامل می شود؟
عرصه هنرهای سنتی و به طور کلی هنر در اصفهان محدود به هنر خاصی نشده و می توان گفت که هنرهای موجود در اصفهان هر کدام به نوعی ریشه فرهنگی تاریخی دارند.
بهتر است بدانید هنرهای اصفهان صرفا شامل هنر یا صنایع دستی موجود در اصفهان نمی شود بلکه هنر در اصفهان به نوعی ترکیب شده با سایر علومی ماننده معماری، تذهیب، ساخت ظروف و مواردی از این قبیل است.
به همین علت است که هنر در اصفهان برای جهانیان جایگاه ویژه ای پیدا کرده است و به نوعی که امروزه یکی از توریست پذیر ترین مناطق ایران را می باید اصفهان دانست.
از نمونه های ترکیب معماری و هنر هنرمندان اصفهانی میتوان به مواردی از قبیل بناها،ساختمان های سترگ بیمانند که توسط معماران ایرانی ساخته شده است اشاره داشت که هنوز زیبایی و شکوه این بنا ها در اصفهان قابل مشاهده است.
علاوه بر آن نیز مواردی از مجموعه خط نگاره ها و کتب بسیاری در اصفهان قابل مشاهده می باشند که ترکیب خطاطی و تذهیب است که به زیبایی نشان دهنده هنر در استان اصفهان می باشد.
هنر اساتیدبزرگ اصفهان نمونه های بسیار زیادی را شامل می شوند که هر یک به نوعی بیانگر زیبایی و هنرمندی ایرانیان باستان می باشند.
به نوعی یکی از اصلی ترین ارکان تشکیل دهنده زندگی ایرانیان باستان آمیختگی هنر با فرهنگ بوده است که امروزه توانسته تمدن و تاریخ پر بار را برای ما و حتی آیندگان نیز باقی بگذارد.
ترکیب معماری و هنر در اصفهان به چه شکل بوده است؟
یکی از ترکیب های اصلی موجود در اصفهان که به طور وافری به چشم میخورد ترکیب معماری و هنر اصفهان است که این موضوع را با نگاه به ساختمان های سنتی این منطقه می توان به راحتی درک کرد.
اما چنانچه بخواهیم در یک طبقه بندی کلی معماری اصفهان و پس از آن آمیختگی هنر و طرح های موجود بر مصالح را مورد بررسی قرار دهیم، می توانیم آن را به چهار دوره تقسیم کنیم که هر یک از این دوره ها ویژگی های خاصی داشته و آثاری نیز از هر یک از آنها باقی مانده است.
چهار دوره ای که بیانگر ترکیب معماری و هنر در اصفهان است شامل مواردی از جمله: دوره خشت خام، دوره آجر، دوره گچ و در آخر دوره کاشی می باشد، که اوج زیبایی و هنر اصفهان را می توان دوره کاشی ها دانست.
طبق اطلاعاتی که از گذشته به دست آورده ایم باید بگوییم که بر حسب شواهد باقی مانده بیشتر ساختمان های ساخته شده قبل از اسلام از خشت خام ساخته می شدند که از مقاومت نسبتا خوبی برخوردار بوده و ساختار بسیار زیبایی داشتند.
یکی از نمونه های باقی مانده این دوره که می تواند هنر و معماری این دوره را به نمایش بگذارد ساختمان هایی است که بر فراز کوه آتشگاه ساخته شده اند و امروزه نیز هنوز می توان برخی از قسمت های باقی مانده آن را مشاهده کرد.
ورود سلسله آل بویه
پس از گذشت زمان با ورود به سلسله آل بویه و حضور شخصی به نام رکن الدوله معماری آن دوران نیز تا حدودی دستخوش تغیراتی شد.
از جمله این تغییرات می توان به مواردی از جمله کار گذاشتن بارویی هایی گرداگرد شهر که موجب بروز برخی تغییرات در نمای کلی شهر می شد اشاره کرد.
در همین دوران بود که در مقابل مساجد و بنا هایی که از گل ساخته شده بودند مکان هایی همچون قصر علی ابن رستم نیز از مصالح ساختمانی متنوعی همچون گچ ساخته شد و بیانگر جلو و نمای جدید در اصفهان شد.
هنر در اصفهان دائما در حال گسترش بود و با ورود سلسله حکومت های جدید نیز این منطقه بیشتر مورد توجه قرار می گرفت.
اما با گذشت زمان در سده های 6 -12 م هنر در اصفهان به اوج زیبایی خود رسیده و می توانیم بهترین آثاری را که از ترکیب گچ بری با کاشی های فیروزه ای رنگ کوچک در کنار هم قرار گرفته اند را مشاهده کنیم.
یکی از مهمترین بنا های موجود در این عصر که به زیبایی هر چه تمام تر بیانگر این موضوع است را باید مسجد جامع اصفهان دانست که از مهمترین آثار موجود در این دوره نیز می باشد.
برخی از زیر شاخه های هنر در اصفهان
اما هنگامی که مبحث هنر پیش می آید صرفا نمی توان خود را محدود به یک هنر کرد، علاوه بر معماری این دوره که با هنر تلفیق شده است بسیاری دیگر از مهارت های موجود در اصفهان نیز به همین شکل می باشند.
اصفهان را مهد فرهنگ و هنر می نامند چرا که علاوه بر تاریخ و تمدن پر بار خود هنر های بسیار زیبا و ارزنده ای را درون خود جای داده است که امروزه زیبایی این هنر ها همه افراد را فارغ از سختی و طولانی بودن راه ترغیب می کند تا به اصفهان سفر کنند.
اما از جمله هنر های زیبای اصفهان در ادامه به برخی از محبوب ترین هنر های این منطقه اشاره خواهیم کرد.
میناکاری اصفهان:
یکی از هنر های برجسته و ظریفی است که در تزیین و ساخت ظروفی زیبا و چشم نواز بسیار کمک کننده است و معمولا مکمل ظروف های مسی به شمار می آید.
هنر مینا کاری در اصفهان قدمتی حدود پنج هزار سال داشته و این موضوع خود به نوعی بیانگر اصالت و زیبایی این محصولات می باشد؛ همچنین می توان گفت اوج شکوفایی این هنر در اصفهان بوده است و به نوعی اصالت آن نیز مرتبط با همین منطقه است.
معمولا خطوط و نقوشی که بر روی ظروف مسی سفید شده به کار می روند اغلب طرح های سنتی و اسلیمی می باشند که با استفاده از قلمو های مختلفی به خصوص قلمو های ظریف طراحی می شوند.
این ظروف از ترکیب رنگ هایی همچون لاجورد و فیروزه ای طراحی می شوند که هر کدام به نحوی جزو رنگ های آرامش بخش به شمار می آیند.
هنر مینا کاری در اکثر مغازه ها وب سایتهای صنایع دستی اصفهان میتوان یافت و یکی از سوغاتهای اصفهان به تمام نقاط ایران و دنیا میتوانید ارسال کنید وهنر اصفهان وایرانی را به نمایش بگذارید.
خاتم کاری اصفهان:
شاید جالب باشد که بدانید اصالت و قدمت این محصول به چیزی حدود هزار سال باز می گردد و هنر خاتم کاری یکی از محبوب ترین هنر ها در میان ایرانیان بوده است.
در هنر خاتم کاری یا به نوعی این هنر بدیع قسمت های خارجی اشیا با تقش ها مثلثی شکل حالت داده شده ر به زیبایی حالت اصلا را به خود خواهد گرفت.
در گذشته های نه چندان دور برای ساخت و تشکیل این ظروف از ترکیب چوب با استخوان حیواناتی همچون شتر بهره می بردند، اما امروزه نیز تولید این ظروف از ترکیبات جدیدی استفاده می شود که طول عمر و ماندگاری این ظروف را افزایش بخشیده است.
هنر خاتم کاری را میتوان بروی تمامی اشیاع و صنایع دیگری چون الات موسیقی ، وسایل پذیرایی و اشیاء در دکوراسیون داخلی استفاده کرد هیچ محدودیتی در استفاده از این هنرزیبا نخواهید داشت .
مسگری اصفهان:
هنر مسگری یکی از هنر های رایج و اصیل اصفهان است که حدود پنج هزار سال پیشینه ای تاریخی داشته و طبق تحقیقات بیان شده نیز می توان گفت که اوج شکوه و شکوفایی این هنر در اصفهان مربوط به دوره سلجوقیان می باشد.
در این دوران اشیا و ادوات بسیار زیبایی از مس ساخته شده که امروزه نیز می توان گفت آنها را درون موزه های تاریخی اصفهان مشاهده کرد.
امروزه نیز به این هنر بها و ارزش زیادی داده می شود و می توان از این ظروف به عنوان یک سوغاتی خوب استفاده کرد.
پارچه های زربفت اصفهان:
زری بافی یا زربفت بافی بر روی پارچه ها یکی از دیگر هنر های اصیل اصفهان است که با ظرافت و زیبایی خاصی انجام می شود.
اوج شکوه و زیبایی این نوع پارچه ها در دوره صفویه بود ولی امروزه نیز این هنر ماننده گذشته رونق و شکوه سابق ندارد اما هنوز نیز در میان برخی از افراد محبوبیت خود را حفظ کرده اند.
پارچه های زربفت جزو گرانبها ترین محصولاتی می باشند که در اصفهان تولید می شوند، یکی از دلایل ارزش بالای این محصول را نیز باید استفاده از نخ ابریشم خالص و گاها نیز رشته ظریف طلا و نقره دانست.
عمده ترین واصلی ترین وسایل مورد استفاده در پارچه زریبافی ابریشم طبیعی است وبرای نقش گذاری از نخ ابریشم با روکش طلا یا نقره گلابتون استفاده میشود .نخ گلابتون که همچنان از نظر زیبایی منحصر به فرد است از نظر ضخامت دارای درجاتی است که در بافت زری بسیار موثر است.
سخن پایان
هنر اصفهان یا همان نصف جهان در ایران وجهان بسیار زبان زد خاص وعام بوده و خواهد بود تا جایی که در متون وکتابهای گذشتگان ، گردشگران وسفیران دول شرق و غرب دنیا ذکر شده است و در این مقاله تنها به چند نمونه از این موارد ذکر شده است .
از قدیم گفته اند شنیدن کی بود مانند دیدن ، هنر و زیبایی اصفهان را باید از نزدیک دید و لمس کرد تا به هنر های این مرز وبوم کشور عزیزمان ایران افتخار کنید.